नमस्कार मित्रांनो, भारत सरकारने असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या मजुरांचे सामाजिक आणि आर्थिक संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी ई-श्रम कार्ड योजना सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत मजुरांना केवळ 2 लाख रुपयांपर्यंतचा अपघात विमा मिळत नाही, तर 60 वर्षांनंतर दरमहा 3000 रुपये पेन्शनचाही लाभ मिळतो. 2025 मध्ये आता ही प्रक्रिया आणखी सुलभ झाली आहे. तुम्ही तुमच्या मोबाइल किंवा लॅपटॉपवरून घरबसल्या ई-श्रम कार्ड ऑनलाइन नोंदणी करू शकता. या लेखात आम्ही तुम्हाला संपूर्ण प्रक्रिया, आवश्यक कागदपत्रे, पात्रता निकष आणि योजनेचे फायदे याबद्दल सविस्तर माहिती देऊ.
ई-श्रम कार्ड म्हणजे काय? आणि ते का गरजेचं आहे?
ई-श्रम कार्ड हे भारत सरकारच्या श्रम आणि रोजगार मंत्रालयाने असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी जारी केलेलं एक युनिक ओळखपत्र आहे. या कार्डाचा मुख्य उद्देश असंघटित क्षेत्रातील मजुरांची माहिती राष्ट्रीय स्तरावर एकत्रित करून त्यांना केंद्र सरकारच्या विविध सामाजिक सुरक्षा योजनांशी जोडणं आहे. शेतमजूर, रस्त्यावरील विक्रेते, रिक्षाचालक, घरकाम करणारे कामगार यांसारख्या असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी हे कार्ड अत्यंत महत्त्वाचं आहे.
ई-श्रम कार्ड नोंदणी फायदे
ई-श्रम कार्ड बनवल्याने खालील प्रमुख फायदे मिळतात:
- अपघात विमा: अपघातात मृत्यू किंवा पूर्ण अपंगत्व आल्यास 2 लाख रुपये आणि आंशिक अपंगत्वासाठी 1 लाख रुपये सहाय्य.
- पेन्शन लाभ: जर तुम्ही प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेत नोंदणी केली, तर 60 वर्षांनंतर दरमहा 3000 रुपये पेन्शन मिळेल.
- सरकारी योजनांमध्ये प्राधान्य: प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजना, अटल पेन्शन योजना यांसारख्या योजनांमध्ये प्राधान्य मिळते.
- राष्ट्रीय डेटाबेस: तुमचं नाव राष्ट्रीय डेटाबेसमध्ये नोंदवलं जातं, ज्यामुळे आपत्तीच्या वेळी तात्काळ मदत मिळू शकते.
ई-श्रम कार्डसाठी पात्रता निकष
ई-श्रम कार्ड बनवण्यासाठी खालील अटी पूर्ण करणं आवश्यक आहे:
- नागरिकत्व: अर्जदार हा भारताचा नागरिक असावा.
- क्षेत्र: असंघटित क्षेत्रात काम करणारा असावा (उदा., शेतमजूर, रस्त्यावरील विक्रेते, रिक्षाचालक, घरकाम करणारे).
- वय: अर्जदाराचं वय 18 ते 59 वर्षांदरम्यान असावं.
- EPFO/ESIC सदस्यता: अर्जदार हा EPFO किंवा ESIC चा सदस्य नसावा.
- आधार लिंक: आधार कार्ड मोबाइल क्रमांकाशी लिंक असणं आवश्यक आहे.
ई-श्रम कार्डसाठी आवश्यक कागदपत्रे
ऑनलाइन अर्जासाठी खालील कागदपत्रांची आवश्यकता आहे:
- आधार कार्ड (मोबाइल क्रमांकाशी लिंक असलेलं).
- बँक पासबुक (IFSC कोडसह).
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो.
- मोबाइल क्रमांक (आधारशी लिंक).
ही सर्व कागदपत्रे स्कॅन करून ऑनलाइन अर्ज प्रक्रियेदरम्यान अपलोड करावी लागतील.
ई-श्रम कार्ड ऑनलाइन नोंदणी प्रक्रिया
घरबसल्या मोफत ई-श्रम कार्ड बनवण्यासाठी खालील सोप्या स्टेप्स फॉलो करा:
- अधिकृत पोर्टलवर जा: सर्वप्रथम https://eshram.gov.in या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
- सेल्फ रजिस्ट्रेशन निवडा: होम पेजवर “Register on e-Shram” हा पर्याय निवडा.
- आधार लिंक मोबाइल क्रमांक टाका: नवीन पेजवर आधारशी लिंक केलेला मोबाइल क्रमांक आणि कॅप्चा कोड टाका.
- OTP सत्यापन: तुमच्या मोबाइलवर येणारा OTP टाकून पुढे जा.
- आधार E-KYC प्रक्रिया: आधार सत्यापनासाठी E-KYC पूर्ण करा. यामुळे तुमचं आधार कार्ड सत्यापित होईल.
- वैयक्तिक माहिती भरा: अर्जामध्ये नाव, पत्ता, जन्मतारीख, व्यवसाय यांसारखी माहिती भरा.
- बँक तपशील टाका: बँक खात्याचा क्रमांक आणि IFSC कोड टाका.
- कागदपत्रे अपलोड करा: आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करा.
- सबमिट करा आणि कार्ड डाउनलोड करा: अर्ज पूर्ण भरल्यानंतर सबमिट करा. त्यानंतर “Download UAN Card” पर्यायावर क्लिक करून तुमचं ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करा.
UAN नंबर म्हणजे काय? आणि त्याचं महत्त्व
ई-श्रम कार्ड बनल्यानंतर तुम्हाला एक 12 अंकी युनिक युनिव्हर्सल अकाउंट नंबर (UAN) मिळतो. हा नंबर तुमच्या सर्व सरकारी लाभांचा आणि रेकॉर्डचा मागोवा ठेवण्यासाठी उपयुक्त आहे. भविष्यात कोणत्याही सरकारी योजनेसाठी अर्ज करताना हा UAN नंबर उपयोगी पडतो.
ई-श्रम कार्ड बनवण्यासाठी किती शुल्क आकारले जाते?
नाही, ई-श्रम कार्ड बनवणं पूर्णपणे मोफत आहे. सरकारने ही सुविधा सर्व कामगारांसाठी विनामूल्य उपलब्ध करून दिली आहे. तुम्ही सायबर कॅफे किंवा CSC केंद्रावर देखील कोणतेही शुल्क न देता कार्ड बनवू शकता.
महत्त्वाचे अपडेट
लक्षात ठेवा, फक्त ई-श्रम कार्ड बनवल्याने पेन्शन मिळत नाही. पेन्शनसाठी तुम्हाला स्वतंत्रपणे प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना (PM-SYM) मध्ये नोंदणी करावी लागेल. त्यानंतरच तुम्हाला 60 वर्षांनंतर 3000 रुपये मासिक पेन्शन मिळेल.
हेल्पलाइन क्रमांक
अर्ज प्रक्रियेत काही अडचण आल्यास तुम्ही सरकारच्या हेल्पलाइन क्रमांक 14434 वर संपर्क साधू शकता. ही सेवा आठवड्याचे सर्व दिवस उपलब्ध आहे.
निष्कर्ष
मित्रांनो, देशातील कोट्यवधी असंघटित कामगारांसाठी ही योजना एक मोठा आधार आहे. तुम्ही जर दैनंदिन मजूर, शेतमजूर, रिक्षाचालक, घरकाम करणारे किंवा इतर असंघटित क्षेत्रात काम करत असाल, तर ई-श्रम कार्ड बनवणं तुमच्यासाठी अत्यंत गरजेचं आहे. यामुळे तुम्हाला अपघात विमा, पेन्शन आणि इतर सरकारी योजनांचा थेट लाभ मिळेल.
मग वाट कशाला पाहता? आजच ऑनलाइन अर्ज करा आणि तुमचं ई-श्रम कार्ड बनवून भविष्य सुरक्षित करा!
