आजच्या काळात कोणतेही आर्थिक व्यवहार करताना, विशेषतः कर्ज किंवा क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करताना, सिबिल स्कोर (CIBIL Score) महत्त्वाची भूमिका बजावतो. बँक किंवा वित्तीय संस्था तुम्हाला कर्ज मंजूर करणार की नाही, याचा मोठ्या प्रमाणात अवलंब तुमच्या सिबिल स्कोरवर असतो. त्यामुळे अनेक लोकांना प्रश्न पडतो की सिबिल स्कोर म्हणजे काय? तो कसा तपासायचा? आणि सिबिल स्कोर सुधारण्यासाठी कोणते उपाय आहेत?
हा लेख तुमच्या सगळ्या शंकांचे निरसन करेल आणि तुम्हाला तुमचा सिबिल स्कोर मोफत तपासण्याचे सर्व पर्याय, तसेच तो सुधारण्यासाठी उपयुक्त टिप्स देईल.
सिबिल स्कोर म्हणजे काय?
सिबिल स्कोर हा तुमच्या क्रेडिट इतिहासावर आधारित असतो आणि 300 ते 900 च्या दरम्यान असतो. हा स्कोर जितका जास्त, तितकी तुमची आर्थिक पत मजबूत मानली जाते. जर तुम्ही कधीही बँकेतून किंवा फायनान्स कंपनीकडून कर्ज घेतले असेल आणि त्याची वेळेवर परतफेड केली असेल, तर तुमचा सिबिल स्कोर चांगला राहतो.
सिबिल स्कोर कसा ठरतो?
सिबिल स्कोर TransUnion CIBIL Ltd. या संस्थेद्वारे ठरवला जातो. हा स्कोर खालील चार मुख्य घटकांवर आधारित असतो:
- पेमेंट इतिहास (Payment History) – 35%
- जर तुम्ही वेळेवर कर्जाचे हप्ते आणि क्रेडिट कार्ड बिल भरले तर स्कोर चांगला राहतो.
- विलंब किंवा बुडवलेले हप्ते तुमच्या स्कोरवर नकारात्मक परिणाम करतात.
- क्रेडिट वापर प्रमाण (Credit Utilization Ratio) – 30%
- जर तुम्ही तुमच्या क्रेडिट कार्डची मर्यादा जास्त वापरत असाल, तर स्कोर कमी होऊ शकतो.
- क्रेडिट कार्ड मर्यादेच्या 30% पेक्षा कमी वापरणे चांगले मानले जाते.
- क्रेडिट प्रकार आणि कालावधी (Credit Mix & Length) – 15%
- गृहकर्ज, वैयक्तिक कर्ज, क्रेडिट कार्ड, कार लोन यांचे संतुलन योग्य असेल तर स्कोर सुधारतो.
- जुने क्रेडिट खाते जास्त काळ टिकवल्यास सिबिल स्कोरला फायदा होतो.
- नवीन कर्ज अर्ज (New Credit Inquiries) – 10%
- वारंवार नवीन कर्ज किंवा क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज केल्यास स्कोरवर नकारात्मक परिणाम होतो.
तुमचा सिबील स्कोर चेक करण्यासाठी खालील बटन वर क्लिक करा.
सिबिल स्कोर कसा तपासायचा?
तुमचा CIBIL Score मोफत तपासण्यासाठी खालील पर्याय उपलब्ध आहेत.
1) CIBIL च्या अधिकृत वेबसाईटवरून मोफत सिबिल स्कोर तपासा
स्टेप 1:
CIBIL ची अधिकृत वेबसाईट उघडा.
स्टेप 2:
“Get Your Free CIBIL Score” किंवा “Check Your CIBIL Score” या पर्यायावर क्लिक करा.
स्टेप 3:
तुमची वैयक्तिक माहिती भरा:
- पूर्ण नाव
- जन्मतारीख
- मोबाईल नंबर आणि ई-मेल आयडी
- पॅन कार्ड नंबर (PAN Card)
स्टेप 4:
OTP (One-Time Password) टाकून खाते व्हेरिफाय करा.
स्टेप 5:
यशस्वीरित्या लॉगिन झाल्यावर तुमचा सिबिल स्कोर दिसेल.
महत्त्वाची सूचना: CIBIL एकदा मोफत स्कोर पाहण्याची संधी देते. जर तुम्हाला वारंवार स्कोर पाहायचा असेल, तर तुम्हाला प्रीमियम सबस्क्रिप्शन घ्यावे लागेल.
तुमचा सिबील स्कोर चेक करण्यासाठी खालील बटन वर क्लिक करा.
2) इतर तृतीय-पक्ष प्लॅटफॉर्मवरून मोफत सिबिल स्कोर तपासा
तुम्ही बँका, क्रेडिट कार्ड कंपन्या आणि फायनान्शियल वेबसाईट्स वरूनही मोफत सिबिल स्कोर तपासू शकता. काही लोकप्रिय प्लॅटफॉर्म:
- Bajaj Finserv
- Paisabazaar
- BankBazaar
- HDFC Bank, ICICI Bank, SBI Bank Apps
ही सर्व प्लॅटफॉर्म्स तुम्हाला मोफत सिबिल स्कोर आणि क्रेडिट रिपोर्ट देतात.
सिबिल स्कोर सुधारण्यासाठी उपाय
जर तुमचा सिबिल स्कोर कमी असेल, तर तो सुधारण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात ठेवा:
✅ वेळेवर कर्ज आणि क्रेडिट कार्ड बिल भरा
कधीही हप्ता किंवा बिल उशिरा भरू नका. उशीर झाल्यास तुमच्या स्कोरवर नकारात्मक परिणाम होतो.
✅ क्रेडिट कार्ड मर्यादेचा जास्त वापर टाळा
क्रेडिट कार्डच्या मर्यादेच्या 30% पेक्षा जास्त रक्कम खर्च करणे टाळा.
✅ वारंवार नवीन कर्ज किंवा क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करणे टाळा
कमी कालावधीत जास्त कर्जासाठी अर्ज केल्यास बँकांना तुम्ही आर्थिकदृष्ट्या अस्थिर वाटू शकता.
✅ क्रेडिट मिक्स योग्य प्रकारे सांभाळा
जर तुमच्याकडे फक्त क्रेडिट कार्ड असेल आणि कोणतेही कर्ज नसेल, तर तुम्ही काही प्रकारचे सुरक्षित कर्ज (secured loan) घेऊन त्याची परतफेड वेळेवर करा.
✅ क्रेडिट रिपोर्टमध्ये काही चुका असतील तर त्या दुरुस्त करा
कधी कधी चुकीची माहिती तुमच्या क्रेडिट रिपोर्टमध्ये असते. जर तुम्हाला अशी चूक आढळली, तर CIBIL शी संपर्क साधून ती सुधारता येते.
सिबिल स्कोरबद्दल काही महत्त्वाचे प्रश्न आणि उत्तरे
1) चांगला सिबिल स्कोर किती असतो?
- 750 – 900: उत्तम (कर्ज सहज मंजूर होऊ शकते)
- 650 – 750: ठीक आहे, पण व्याजदर जास्त असू शकतो
- 650 पेक्षा कमी: सुधारण्याची आवश्यकता आहे
2) सिबिल स्कोर कमी असेल तर कर्ज मिळेल का?
होय, पण अशा परिस्थितीत बँका जास्त व्याजदर लावतात किंवा जामीनदार (guarantor) मागू शकतात.
3) सिबिल स्कोर सुधारायला किती वेळ लागतो?
नियमित क्रेडिट वापर आणि वेळेवर परतफेड केल्यास 6 महिन्यांत चांगला सुधार होऊ शकतो.
निष्कर्ष
सिबिल स्कोर हा तुमच्या आर्थिक पत दर्शवतो. जर तुम्ही तुमच्या कर्जाची वेळेवर परतफेड केली आणि जबाबदारीने क्रेडिट वापरला, तर तुमचा स्कोर नेहमी चांगला राहील.
